FATİHA SÜRESİNİN ANLAM BÜTÜNLÜĞÜ İÇİNDE BİR YORUMU
- ŞAHİN KESİKMİNARE
Her zaman müjdeleyen (rahman) ve gözeten (rahim) ve bizi kendisine ulaştıracak hayat düzeninin (dinin) sahibi (meliki yevmiddin) Allah, her türlü övgünün ötesinde (hamd edilecek) tek ilahtır.
Bu ayetteki “yevmiddin” ifadesini çoğu kuran tefsirinde kıyamet/ceza günün sahibi diye okuruz. Oysa Fatiha suresi’nin genel anlam bütünlüğüne ve bundan sonra gelen bakara suresi nin ilk ayetlerine baktığımızda böyle bir tefsirin buradaki ayetlerin anlam bütünlüğünü bozduğunu görmekteyiz. Din genel anlamı itibariyle takip edilecek hayat düzenidir. Kominizm inançsızların dinidir. Budizm ve hırıstiyanlık da bir inanç düzeni veya takip edilecek yol olarak dindir.
Fatiha süresi’ni takip eden bakara süre’sinin 2,3 ve 4. Başlangıç ayetleri, kuran’ın Allah’ın kitabı ve hidayet kaynağı olduğundan, imanlı kişilerin vasıflarından bahsetmektedir. Bütün bu ayetlerde kıyamet veya ceza veya hüküm gününü çağrıştıran bir ayet yoktur.
Fatiha kuran’ın açılış suresidir. Fatiha ile Allah’a rahim ve rahman olduğu için ve kuran ile bizi Allah’a ulaştıracak yolun yaşam tarzının veya hayat düzeninin (dinin) başladığı gün için bir mehdi-sena, yüceltme, övgü vardır; “yevmiddin” ifadesi için hesap gününün sahibi gibi bir tefsir ayetlerin buradaki ruhuna ters düşmektedir.
Allah’a mehdi sena düzenlenmesi, dinin temel direklerinden bahsedilmesi ayrı bir konu, kıyamet günü ise ayrı bir konudur. Üstelik Allah sadece kıyamet gününün değil, tüm zamanların sahibi ve hakimidir.
Buradaki din günü, her hangibir vesile ile yaşanan bayram günü gibi kutlanılacak sevinçli bir günü işaret eder. Din gününün sahibi demek, bizi kendisine götürecek, kendisinin belirlediği hayat tarzının başladığı sevinçli güne atıfta bulunarak, bu günün/bu yolun sahibinin, bu yolu bize açanın veya bu yolun kurallarını koyanın Yüce Allah olduğunu belirtmektedir..
Fatiha süresinin takip eden ayetlerinde de islam dininin temeli olan “yalnız senden yardım diler, yalnız sana taparız” ifadesi ve “ bizi delalette olanların yoluna değil, doğru bildiğin yola nail et” şeklindeki temel duası, “yevmiddin” ifadesinin yukarıda açıklanan anlam bütünlüğünü tamamlayıcı ifadeler olarak yer almaktadır.
Yukarıda bahsettiğim anlamda Dinin sahibinin Allah olduğu kuran’ın birçok ayetlerinde geçmektedir.
Mümin (64-65): “…dini o’na has kılarak (o’na) dua edin: dini o’na ulaşılacak tek yol olarak görün, bu yolda ilerlemeniz için duacı olun.
Zümmer süresi (11): “de ki; dini Allah’a özgü kılarak, o’na kulluk etmekle emrolundum …”
:”de ki; din beni Allah’a ulaştıracak yoldur. Bu yolda onun emirlerine boyun eğmekle mükellefim”
Bu iki ayette dinin sahibinin Allah olduğu belirtilmektedir. Dinin Allah’a özgü olduğu hususu, nahl (52), al-i imran (83), beyyine (5), yunus (104), nur (2) ayetlerinde de açıkça ve özellikle belirtilmiştir.
Bütün bu ayetleri kıyametin veya o günkü cezanın sahibi Allah’tır diye tefsir etmemiz ayetlerin anlamına ters düşmektedir. Bu ayetlerde açıkça görüldüğü gibi din, bizi Allah’a ulaştıracak ilahi hayat tarzı olarak anlam bulmaktadır.
Özetle din allah’ındır, Allah’a hastır. Bizi o’na ulaştıracak ilahi hayat tarzıdır. Dinin sahibi Allah olduğu gibi Fatiha süre’sindeki “din gününün” sahibi de allah’dır. Fatiha (açılış) süresi ile birlikte, bizi Allah’a ulaştıracak hayat düzeninin başladığı günün sahibi de allah’tır.
Bu ifade, milli hakimiyet günü gibi, başladığı günü belirtmekle beraber, Allah’ın ilahi hakimiyetinin ve o’nun hayat düzenine olan inancımızın sonsuza dek hüküm süreceğini ima eden bir ifadedir. O gün bayramdır. Çünkü bizi Allah’a ulaştıracak yola çıktığımız gündür.
Allah tüm kainattaki mevcudiyeti isteyerek ve severek yaratmıştır. Yarattıklarına karşı her zaman engin bir merhamet sahibi ve müjdeleyicidir, onları kötülüklere karşı kollar ve gözetir.
Kur’anın yorumunda bu ayetin Allah ile ilgili sıfatlarını her zaman hatırlamak gerekir. Allah kimin kalbinde ne olduğunu her zaman bildiği için, bakara süresi 6. Ayette olduğu gibi, bazen kesin hükümlerle tespitte bulunur. Bu onun kesin bir hüküm vererek ön yargıda bulunduğu anlamına gelmez.
Niyetlerimiz ve davranışlarımız, rehber olarak Allah’a ve içinde bulunduğumuz topluma karşı görevlerimizin bilinci içinde şekillendiği zaman o her zaman affedicidir, müjdeleyicidir, yardımcıdır, koruyan ve kollayandır. Kur’an’ın tüm yorumlarının merkezinde de dini duyguların korkuya dayalı olarak güçlendirilmek istenmesi yerine, bu kavramların esas alınması, insanlığın kemale ermesine daha çok hizmet ederek, Yüce Allah’a daha çok yaklaşmamıza sebep olacaktır. Bu anlayışla hizmet veren tüm din görevlerimizi kutluyorum.
DR. ŞAHİN KESİKMİNARE